HOORN – Hoe bijzonder is dat? Een dagboek vinden van je overgrootvader over de maanden net voor de start van de Tweede Wereldoorlog? Dat overkwam de 25-jarige Lars Brull. Zijn overgrootvader, Sikke Hiemstra woonde in Hoorn en werd in 1939 opgeroepen voor de mobilisatie van het Nederlandse leger vanwege spanningen in Europa.
Sikke was een van die 280.000 soldaten en legde de mobilisatieperiode vast in zijn dagboek. Lars, student geschiedenis en Internationale Betrekkingen in Historisch Perspectief wonend op de Veluwe las met veel interesse het dagboek over de mobilisatie.”Het is indrukwekkend om vanuit het perspectief van mijn overgrootvader te lezen hoe hij die spanning ervaarde. Uiteraard is het ook zeer indrukwekkend om te lezen wat mijn overgrootvader meemaakte tijdens de Duitse inval, ook wel Meidagen genoemd.”
Dagboek digitaal
“Mijn overgrootvader diende in het gebied tussen de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam en hield tijdens deze periode (28 augustus 1939 – 30 mei 1940) een dagboek bij.” Het dagboek heeft Lars gedigitaliseerd en zet exact 85 jaar later elke dag een stukje van die dag online op de website https://soldaatsikkehiemstra.com/. Bij dagboek versie I staan ook veel historische afbeeldingen, onder andere van Hoorn in dat jaar.
Hoorn
Ook Hoorn in het jaar 1939 komt regelmatig terug in het dagboek. Lars: “Mijn overgrootvader was zeer betrokken bij diverse culturele en christelijke verenigingen in Hoorn. Zo was hij zeer actief binnen de Fryske Krite, waar zijn schoonvader voorzitter van was. Ook was hij lid van de christelijke Jongelingsvereniging Filippus en secretaris van de Christelijke Muziekvereniging Crescendo.”
Deel uit dagboek
Hieronder enkele passages van 85 jaar terug. Daaronder 5 vragen aan Lars over zijn overgrootvader en zijn dagboek.
- 30 september 1939’s Morgens om half 12 krijgen we onze soldij uitbetaald, 224 cent. Om 4 uur vertrek ik via Alkmaar naar Hoorn en om half 7 ben ik thuis. Alles is best, ook met de kinderen. Ik bezoek tijdens mijn verlof enkele bekenden, zoals Van Putten, Van Pluo, enzovoort, en ik voel mij ’s avonds in de stad geen militair. Het is gezellig thuis, want het is een nieuwtje. Om 11 uur ga ik te bed, dit is toch beter dan de strozak.
- 1 oktober 1939
Zondag is mijn tweede verlofdag. Ik ga ’s morgens naar de kerk in de Eikstraat, waar ds. Snoep spreekt. Verder is er geen nieuws meer op zondag en om half 9 keer ik terug naar Schoorl. Om half 12 stap ik in de kapel naar de strozak. Alles is rustig en eenieder slaapt. Ik slaap die nacht niet best en om 12 uur doet Lt. Hoogland nog zijn ronde.
- 2 oktober 1939
Deze dag is het weer minder mooi en de gehele dag regent het. Dit is de eerste slechte dag in dienst. De dienst wordt niet gedaan en ’s avonds tijdens het eten is er nog een stortbui. ‘s Avonds treedt Clinge Doorenbos voor ons op. Het is een prachtavond vol gezonde humor. Het liedje ‘Er komt een tijd dan gaan we weer naar moeder’ slaat geweldig aan, kapitein Lopers bedankt. Om half 12 ga ik in de koffer, welterusten. - 3 oktober 1939
Deze passage uit het dagboek staat zeer binnenkort online.
5 vragen over Sikke, Hoorn en het dagboek
Wie was je overgrootvader en wat was zijn link met Hoorn?
Mijn overgrootvader, Sikke Hiemstra, werd geboren in het Friese dorpje Oudega (W). Hij groeide daar ook op, maar besloot uiteindelijk naar Hoorn te verhuizen omdat daar werk was. Hij kwam in dienst bij het PWN, een waterleidingsbedrijf in Noord-Holland, waar hij verantwoordelijk was voor de aanleg van drinkwater bij mensen thuis in de hele provincie.
In Hoorn zat hij in de kost bij de familie de Jong. Daar ontmoette hij Ymkje de Jong, mijn overgrootmoeder. Ze kregen een relatie en trouwden in februari 1930. Samen kregen ze vier kinderen; Jan, Ank (mijn oma), Siep en Cock. Mijn overgrootvader voelde zich sterk verbonden met zowel Oudega als Hoorn: Oudega was de plek waar hij opgroeide, en Hoorn was de stad waar hij zijn gezin stichtte.
(tekst verder onder de foto)
Hoe was het om zijn dagboek te lezen?
Het was zeer indrukwekkend om zijn dagboek te lezen, aangezien hij nooit over de mobilisatie sprak met familieleden. Het dagboek gaf me een inkijk in zijn mobilisatietijd en hoe hij die periode heeft ervaren als gemobiliseerde soldaat. Tevens gaf het dagboek mij een inkijk in zijn persoonlijkheid. Mijn overgrootvader is twee jaar voor mijn geboorte overleden, waardoor ik hem nooit heb gekend. Maar dankzij dit dagboek en gesprekken met familie ben ik erachter gekomen wat voor persoon mijn overgrootvader was.
Welk verhaal is je zeker bijgebleven?
Het is lastig om precies te benoemen welk verhaal mij het meest is bijgebleven, aangezien Sikke in negen maanden tijd veel heeft meegemaakt. Een van de meest indrukwekkende momenten die Sikke altijd is bijgebleven, is zijn ontmoeting met Prins Bernhard in September 1939. Persoonlijk vind ik het indrukwekkend wanneer de spanningen in de laatste maanden van de mobilisatie toenemen in het dagboek. Vandaag de dag kunnen we gemakkelijk zeggen dat de Duitse inval begon op 10 mei 1940, maar destijds wisten de soldaten niet wanneer Duitsland zou binnenvallen. Laat staan of Nederland überhaupt neutraal kon blijven, zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het is indrukwekkend om vanuit het perspectief van mijn overgrootvader te lezen hoe hij die spanning ervaarde. Uiteraard is het ook zeer indrukwekkend om te lezen wat mijn overgrootvader meemaakte tijdens de Duitse inval, ook wel Meidagen genoemd.
Waarom gekozen voor publicatie en in deze vorm?
Dit jaar is het 85 jaar geleden dat de Nederlandse mobilisatie begon. Ik vond het een leuk idee om op een creatieve manier het verhaal van mijn overgrootvader over te brengen aan geïnteresseerden. Daarom publiceer ik iedere dag een deel van zijn dagboek op de website en sociale mediakanalen, precies 85 jaar na dato. Dit maakt het project interactief, aangezien er dagelijks een nieuw stukje van het dagboek verschijnt.
Daarnaast is de Duitse bezetting van Nederland voor veel mensen bekend terrein, omdat er veel boeken, films en artikelen over verschenen zijn. Over de mobilisatie van 1939-1940 is veel minder gepubliceerd en dus minder over bekend. Met dit project wil ik meer aandacht besteden aan de mobilisatieperiode en de 280.000 Nederlandse soldaten die destijds in dienst moesten. Ik wil het project toegankelijk houden zonder financiële drempels, iets wat bijvoorbeeld bij een boek wel het geval kan zijn.
Welke periode beslaat het dagboek en wat kunnen lezers zoals verwachten?
Het dagboek beslaat de periode van 28 augustus 1939, de eerste mobilisatie dag, tot en met 30 mei 1940, de laatste mobilisatie dag van mijn overgrootvader. De focus van het dagboek ligt voornamelijk op de Nederlandse mobilisatie, de Duitse inval en krijgsgevangenschap/demobilisatie, vanuit het perspectief van mijn overgrootvader. Desalniettemin zal er ook aandacht worden besteed aan het leven van mijn overgrootvader tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Hier is ook een sectie van de website aan gewijd. Deze sectie zal op de website verschijnen nadat de laatste dag van het dagboek is gepubliceerd op 30 mei 2025.
Naast het dagboek bevat de website achtergrondinformatie over zowel de Nederlandse mobilisatie als het leven van mijn overgrootvader.
Dit alles is dagelijks te lezen via https://soldaatsikkehiemstra.com/.
