“De politieke genderkloof: gapend gat of verleden tijd?”

(16 januari 2023)

8 maart krijgt een Noord-Hollandse vrouw weer de Ribbius Peletierpenning vanwege haar verdiensten voor de positie van vrouwen in de politiek.

Provinciale Staten namen in 2019 het initiatief om deze onderscheiding 5 keer uit te reiken. Dit jaar is vooralsnog de laatste keer.

Jurylid en universitair hoofddocent politicologie Liza Mügge gaat in deze gastcolumn in op de vraag of de politieke genderkloof nog aandacht behoeft. 

De politieke genderkloof: gapend gat of verleden tijd?

De herdenking van 100 jaar algemeen kiesrecht in 2019 was aanleiding voor brede reflectie. Vrouwen hadden een eeuw gelijke politieke rechten, maar waren nog steeds structureel ondervertegenwoordigd in de politiek. Hoe kan dat? Is dat een probleem? Zijn maatregelen nodig of komt het over tijd goed? Deze vragen stonden centraal in lezingen, theaterstukken, tentoonstellingen en publicaties. Nieuwe activistische stemmen lieten zich horen en gingen de dialoog aan met het gedachtegoed van strijders voor vrouwenkiesrecht, zoals Aletta Jacobs, en met feministen die streden voor vrouwenrechten in de jaren ’70 van de vorige eeuw. Provinciale Staten van Noord-Holland lanceerden de Ribbius Peletierpenning om vrouwen die zich inzetten voor het bevorderen van vrouwen in de politiek te eren. Zomaar een greep uit initiatieven die in samenspel momentum en bewustzijn creëerden. Was deze impuls genoeg voor het dichten van de politieke genderkloof of behoeft dat alsnog specifieke aandacht? 

Als opfrisser de recente cijfers op een rij

Voor het eerst in de geschiedenis was de man-vrouw verdeling bij aantreden van het huidige kabinet gelijk. In andere politieke lagen is gendergelijkheid verder weg. Het percentage vrouwen in de Tweede Kamer is, net als in 2012, 40 procent. Een stijging ten opzichte van de vorige periode, maar lager dan in 2010 toen een record aantal vrouwen was verkozen (42,7 procent). Onder de burgermeesters ligt het aandeel vrouwen rond de 30 procent, onder wethouders is dat 27 procent en onder gedeputeerden 28 procent. In de Eerste Kamer, gemeenteraden, Provinciale Staten is het landelijk gemiddelde aandeel vrouwen, respectievelijk 30, 37 en 33 procent. Twee van de twaalf Commissarissen van de Koning zijn vrouw. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in deze verschillende politieke lagen is zelfversterkend. Wethouderschap is bijvoorbeeld vaak een voortraject voor burgemeesterschap. Een laag aandeel vrouwen onder wethouders heeft een negatief effect op de pijplijn van gekwalificeerde en kandidaten. 

Structurele kloof

Percentages over de man-vrouwverdeling leveren snel bewijs dat sprake is van een structurele genderkloof. Het monitoren van vooruitgang, stagnatie en achteruitgang is van belang om aandacht voor het thema levend te houden. Maar voor verandering is het noodzakelijk om verder te kijken dan de vrouwen die zijn verkozen of benoemd. Politieke vertegenwoordiging is een proces dat bestaat uit verschillende fasen die beginnen bij politieke aspiraties. Een politieke carrière moet voor meisjes en jonge vrouwen net zo vanzelfsprekend worden als voor jongens en jonge mannen. Dit vergt bijstellen van stereotypen en simuleren van politiek bewustzijn door inspirerende voorbeelden. Politiek talent dat binnen is, moet blijven en doorstromen naar leiderschapsposities. Dit vergt een politieke werkvloer en arena die veilig is voor vrouwen en waar zij zich gesteund voelen. 

Alletta Jacobs als kompas

Voor het dichten van de politieke genderkloof kunnen we het werk van Alletta Jacobs als moreel kompas gebruiken. Haar uitspraak uit 1928 wijst erop dat iedereen – ongeacht gender – de verantwoordelijkheid heeft om de politiek te verbeteren in belang van de volgende generatie: “(…) ik weet zeker dat wij niet voor niets hebben geleefd. Wij hebben onze taak volbracht en wij kunnen de wereld achterlaten in de overtuiging, dat we haar in betere toestand achterlaten dan we haar hebben gevonden.” 

Hoe laten we de politiek in betere toestand achter, dan dat we die gevonden hebben kan als kiezer en burger, of als kandidaat, politicus of bestuurder? Stel de vraag: waar kan ik in vanuit mijn positie de grootste bijdrage leveren? Geef weerwoord tegen seksisme en vrouwenhaat, maak ruimte voor vrouwen met politieke aspiraties, zorg dat zij zich veilig voelen. Draag bij aan een inclusieve cultuur voor iedereen die zich als vrouw of non-binair identificeert en weerstand ondervinden om politiek te participeren omdat zijn niet voldoen aan de mannelijke witte norm. Vorm allianties, wees solidair en begin vandaag. 

Aanmelden kandidate Ribbius Peletierpenning

Ken jij een vrouw die een actieve rol vervult voor vrouwen in de Noord-Hollandse politiek of die een politiek rolmodel is voor andere vrouwen? Tot 8 februari 2023 kan iedereen een kandidate aanmelden voor de Ribbius Peletierpenning 2023 met een mail naar ribbiuspeletierpenning@noord-holland.nl, met een beschrijving van wie zij is en waarom zij een onderscheiding verdient. Meer informatie over de onderscheiding staat op de website van de provincie.